Jak tłumaczyć nazwy ustaw na język polski i język obcy?

Praktyczne wskazówki dotyczące skutecznego tłumaczenia aktów prawnych

Doświadczenie nauczyło mnie, że tłumaczenie tytułów ustaw na własną rękę może wiązać się z licznymi trudnościami.

W praktyce, wielu tłumaczy korzysta z gotowych tłumaczeń. Na rynku dostępne są różne przetłumaczone polskie ustawy oraz kodeksy.

Należy jednak pamiętać, że tłumaczenie polskiego kodeksu lub ustawy na język obcy nie ma charakteru wiążącego. Obowiązującą wersją pozostaje jedynie ustawa, a przekład to jedynie interpretacja.

Tłumaczenie aktu normatywnego zawsze opiera się na czyjejś propozycji, która może być lepsza lub gorsza. Nie istnieje idealna wersja, a techniki oraz metody wyboru ekwiwalentów stosowane przez tłumacza są zawsze jego osobistym wyborem, z którym można się zgadzać lub nie.

Konwencja języka docelowego

Jak poprawnie tłumaczyć tytuły ustaw? Czy wyrazy w tytule ustawy powinny być tłumaczone w kolejności, w jakiej występują? A może kolejność jest nieistotna? Czy obowiązują jakieś określone zasady? Jeśli tak, to jakie?

Podstawową zasadą jest to, że podczas tłumaczenia tytułów ustaw należy uwzględnić konwencję języka docelowego, ponieważ przekład musi funkcjonować w kontekście, w którym obowiązuje ta konwencja.

Zasady tłumaczenia na język obcy

W krajach anglosaskich zasady konwencji nakazują umieszczanie w tytule ustawy jedynie roku jej uchwalenia, na przykład: The Companies Act 2006. W Polsce natomiast stosuje się pełne daty dzienne w tytule ustawy.

Podczas tłumaczenia tytułu ustawy na język angielski najlepiej wprowadzić datę za pomocą przyimka „of”, na przykład:

PL Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości

EN The Accounting Act of September 29, 1994.

W przypadku sporządzania tłumaczenia poświadczonego należy dodać, że jest to ustawa polska. Warto również w kwadratowych nawiasach umieścić oryginalny tytuł ustawy:

The Polish Accounting Act of September 29, 1994 [Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości]

Ogólna zasada mówi, że tłumacząc tytuł ustawy na język angielski, dostosowujemy się do konwencji anglosaskiej, co obejmuje:

• odwrócenie kolejności wyrazów
• eliminację przyimków
• pisanie wszystkich rzeczowników, przymiotników, czasowników i zaimków wielką literą

Oczywiście, nie zawsze jest to możliwe, ponieważ niektóre polskie ustawy mają bardzo długie tytuły. W takich przypadkach tłumaczymy: the Act on [tytuł] of [data].

Zasady tłumaczenia na język polski

Gdy tłumaczymy tytuł angielskiej lub niemieckiej ustawy na język polski, dostosowujemy przekład do obowiązującej w Polsce konwencji.

W Polsce zasady dla polskich aktów normatywnych określają „Zasady techniki prawodawczej”, które ustalają reguły konstruowania aktów prawnych przez legislatorów. Poniżej przedstawiamy paragraf 16 tych zasad.

[Konstrukcja tytułu ustawy]

W tytule ustawy w oddzielnych wierszach zamieszcza się:

• oznaczenie rodzaju aktu;
• datę ustawy;
• ogólne określenie przedmiotu ustawy

Zasada jest taka, że datę w tytule polskiej ustawy umieszcza się przed określeniem jej przedmiotu, na przykład:

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

W Niemczech natomiast konwencja jest inna. Datę w tytule niemieckiej ustawy umieszcza się po określeniu jej przedmiotu:

Gesetz gegen unlauteren Wettbewerb in der Fassung der Bekanntmachung vom 3. März 2010

Tłumacząc tytuł ustawy na język polski lub niemiecki, tłumacz powinien pamiętać o konieczności zmiany konwencji. Jak już wspomniałam, w tytule ustawy należy uwzględnić konwencję języka docelowego, ponieważ przekład musi funkcjonować w kontekście, w którym obowiązuje konwencja języka B.

Na zakończenie, warto dodać, że w Niemczech tytuł ustawy może występować w trzech formach: pełnego tytułu, tytułu skróconego oraz skrótu. Pełna forma tytułu jest obligatoryjna dla każdej niemieckiej ustawy, skrócone tytuły tworzy się z myślą o powoływaniu danego aktu w innych aktach, a skróty są tworzone dla potrzeb baz danych, piśmiennictwa prawniczego oraz orzecznictwa sądowego.

……..............

Załącznik do Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20.06.2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”

A. Malinowski, Błędy formalne w tekstach prawnych, Warszawa, 2020

B. Kwiatkowska, G.Wierczyński, (tłum.), Niemiecki podręcznik techniki prawodawczej, Gdańsk, 2016

L.Berezowski, Jak czytać, rozumieć i tłumaczyć dokumenty prawnicze i gospodarcze? Podręcznik dla tłumaczy języka angielskiego, Warszawa, 2018